نویسنده : محمدرضا دهقان پور
زنجیره فولاد پس از 4 دهه ( از ابتدای انقلاب) در استان ثروتمند اما فقیر استان کرمان تکمیل شد! در اواخر مهر ماه سال جاری شرکت توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) با راه اندازی کارخانه تولید شمش فولاد در بردسیر کرمان توانست حلقه ای از زنجیره ی ارزش آفرینی فولاد را در کرمان ایجاد نماید. حلقه ای که سالیان سال است از برای نبودش سخن ها گفته و قلم ها نوشته بودند اما تا کنون عملی نشده بود. استان کرمان در زمینه ی داشتن ذخیره ی سنگ آهن نه تنها در کشور بلکه در جهان حرف بسیار برای گفتن داشته و دارد اما متاسفانه خام فروشی های این صنعت و خروج منابع حاصل از آن باعث شده که علی رغم وجود ثروت بسیار غنی در استان کرمان ، همچنان فقیر و توسعه نیافته باقی بماند.
در واقع تا کنون رغبتی در استان برای ارزش آفرینی در صنعت وجود نداشته است. به گونه ای که زنجیره ی فولاد استان تنها در سه محصول کنسانتره ، گندله و آهن اسفنجی خلاصه شده است و مراحل نهایی آن که بیشترین ارزش افزوده را به دست می دهد ( یعنی تولید محصولات فولاد و یا حتی فولاد خام) علی رغم اینکه در طرح جامع فولاد کشور پیش بینی شده بود، شکل نگرفت. بر اساس طرح فولاد کشور ، میزان تولید فولاد خام استان کرمان بایستی در سال 1404 به رقم 9.2 میلیون تن و محصولات فولادی به 6 میلیون تن برسد. اینکه مجموعه میدکو با تولید 1 میلیون تن شمش فولاد در سال قدم در این راه گذاشته و استان کرمان را در ردیف تولیدکنندگان محصولات فولادی قرار داده است ، امری بس مبارک است.
تولید محصول فولادی یعنی جلوگیری از خام فروشی ، خلق ارزش و ثروت ، ایجاد اشتغال پایدار ، ایجاد رونق اقتصادی ، افزایش صادرات، ارزآوری و مواردی این چنین است.
ذکر یک نکته اینجا حائز اهمیت است. رتبه ی فضای کسب و کار استان کرمان همواره روندی سینوسی دارد یعنی بسته به اینکه چه کسی در مسند ریاست استان باشد و چه میزان مدیران میانی دلسوزی وهمراهی داشته باشند این رتبه پایین و بالا می شود که خود این موضوع بیانگر عدم سیستماتیک بودن فعالیت های اداری و قائم به شخصی بودن تصمیم گیری ها است که بایستی در جای خود بدان پرداخته شود. قاعدتاً در یک چنین فضای کسب و کاری ، اخذ مجوز احداث و راه اندازی کارخانه های تولید محصولات فولادی کاری بسیار سخت وهزینه بر است . از طرف دیگر در مقایسه با کشورهایی مثل چین ، قیمت نیروی انسانی و تبعات جذب آن هم زیاد است . اما از طرف دیگر در مقایسه با جهان، قیمت انرژی ارزان است.
حال اگر این پازل ها را کنار یکدیگر قرار دهیم به یک جمع بندی خواهیم رسید ، صنعتی می تواند موفق باشد که ضمن توجه به بهره وری انرژی و نیروی انسانی (در قیمت ها و استاندارد های جهانی) بتواند قدرت رقابت در بازارهای جهانی را داشته باشد. امید است حال که شرکت میدکو پا به این عرصه گذاشته است ملاحظات فوق را مد نظر قرار داده باشد که اگر چنین باشد می تواند به قدرت پایداری و ماندگاری این صنعت امید داشت.
راه اندازی صنایع پایین دستی به ویژه فولاد در استان کرمان که از این حیث مزیت های فراوانی دارد می تواند در شکل گیری اقتصاد صنعتی بسیار مفید باشد و به نوعی فرهنگ تولید را تقویت کند. خام فروشی و نابود کردن منابع را به حداقل برساند، منجر به رسوب سرمایه ها و منابع مالی در استان شود و در نهایت کمک به رشد صادرات غیر نفتی بکند.
تا امروز استان کرمان تنها محلی برای ثروت اندوزی جمعی خام فروش بوده است. خام فروشانی که از امکانات و منابع آن بهره می بردند و عایدی خاصی را نصیب این استان محروم سیاست زده نمی کردند .
گرچه از سوی سیاست مردان استان به پیمانکاران صنایع بزرگ معدنی فشار آورده شد که بخشی از منابع مالی خود را در استان نگه دارند اما همه می دانستیم این گونه تصمیمات هیچگاه دوام و قوام نخواهد داشت و اندک کمکی نخواهد کرد.
در آخر باید گفت که نباید در ایجاد صنایع بزرگ تولیدی آن هم به هر قیمتی در استان و حتی کشور پافشاری کرد چرا که ایجاد صنایعی که قدرت رقابت نداشته باشند و یا فاقد تکنولوژی های روز باشند محکوم به شکست خواهند بود و در این بین تنها منابع است که از بین می رود و اتفاق دیگری نمی افتد. اما چندین برابر باید در ایجاد صنایع پایین دستی که در آنها مزیت رقابتی داریم ، تاکید و جدیت داشت. امید است رسانه های استان قدر و منزلت این اقدام «میدکو» را بدانند و درک کنند و در نشر و توسعه ی چنین اتفاقاتی همت جمعی داشته باشند. راه اندازی کارخانه تولید شمش فولاد بردسیر حاوی پیغام های بسیاری برای سرمایه گذاران است مبنی بر اینکه استان کرمان قابلیت داشتن حلقه های مفقوده ی صنعت فولاد را دارد و می تواند به پایگاه بزرگ تولیدی و صادراتی آن تبدیل شود که این امر هم منوط به همدلی و پشتکار مسئولین، سرمایه گذاران و مردم است.
* دبیر شورای سیاستگذاری«اقتصاد کرمان»
